سواد رسانه ای مددکاران اجتماعی به مجموعه مهارتهایی اشاره دارد که به آنها اجازه میدهد اطلاعات رسانه ای را به‌درستی تحلیل، ارزیابی و استفاده کنند.
تعریف و اهمیت سواد رسانه ای در حرفه مددکاری اجتماعی
در عصر دیجیتال امروز، این مهارت‌ها ضروری‌تر از همیشه شده‌اند، چرا که رسانه‌ها نقش برجسته‌ای در شکل‌دهی به دیدگاه‌های عمومی و تصمیم‌گیری‌های فردی دارند.
مددکاران اجتماعی با داشتن سواد رسانه ای قوی، میتوانند منابع معتبر را از غیرمعتبر تشخیص دهند، اطلاعات نادرست را اصلاح کنند و به مشتریان خود کمک کنند تا در معرض اخبار جعلی یا دسیسه‌های اجتماعی قرار نگیرند.
این مهارت‌ها به مددکاران کمک می‌کنند تا از رسانه‌ها به‌عنوان ابزاری موثر در آموزش جامعه و ارتقای آگاهی‌های اجتماعی استفاده کنند. در این راستا، سواد رسانه ای مددکاران اجتماعی نه تنها به بهبود خدمات حرفهای کمک می‌کند، بلکه به تقویت اعتماد عمومی نسبت به این حرفه منجر می‌شود.
در جامعه امروزی، رسانه‌های دیجیتال مانند شبکه‌های اجتماعی، وبلاگ‌ها و پلتفرم‌های خبری به منبع اصلی اطلاع‌رسانی تبدیل شده‌اند. مددکاران اجتماعی با استفاده از این فضای مجازی میتوانند به سرعت با مخاطبان گسترده‌تری ارتباط برقرار کنند، برنامه‌های آموزشی ارائه دهند و در بحران‌ها (مانند شیوع ویروس کرونا) خدمات خود را به‌صورت مجازی ادامه دهند.
اما این فرصت‌ها همراه با چالش‌هایی نیز هستند. به‌عنوان مثال، شیوع اطلاعات غلط در مورد بیماری‌ها یا حقوق جامعه‌های آسیب‌پذیر می‌تواند منجر به سوءتفاهم‌های جدی شود.
بنظر میرسد این توانایی باید شامل دانش فنی (مانند استفاده از ابزارهای دیجیتال) و همچنین مهارت‌های اخلاقی (مثل رعایت حریم خصوصی در فضای مجازی) باشد. این امر به آنها کمک می‌کند تا از پتانسیل رسانه‌ها به‌صورت مسئولانه استفاده کنند و همزمان از ریسک‌های آن جلوگیری نمایند.
با وجود اهمیت سواد رسانه ای مددکاران اجتماعی، چندین مانع وجود دارد که توسعه این مهارت‌ها را دشوار می‌کند.
اولین چالش، عدم دسترسی به آموزش‌های تخصصی در این زمینه است. بسیاری از دانشکده‌های اجتماعی‌شناسی هنوز مباحث رسانه دیجیتال را در منابع آموزشی خود جای نداده‌اند.
دوم، تغییرات سریع فناوری‌ها مانع از اینکه مددکاران بتوانند به‌روز بمانند.
محدودیت‌های بودجه‌ای و زمانی در سازمان‌های خدمات اجتماعی اجازه شرکت در دوره‌های آموزشی را به کارمندان نمی‌دهد. علاوه بر این، معضل دیگر، مقاومت فرهنگی برخی مددکاران در قبال استفاده از رسانه‌های جدید است، زیرا آنها این فضاها را غیرحرفه‌ای یا بی‌ربط به نیازهای مشتریان می‌دانند.
این چالش‌ها نشان می‌دهند که بدون حمایت ساختارمند از سوی دولت و سازمان‌های مرتبط، بهبود سواد رسانه ای مددکاران اجتماعی دست‌نیافتنی خواهد بود.
راهکارهای افزایش سواد رسانه ای مددکاران اجتماعی
برای غلبه بر چالش‌های مذکور، چندین استراتژی قابل اجرا است.
اول، گنجاندن دروس مربوط به سواد رسانه ای در برنامه‌های درسی دانشگاهی مددکاری اجتماعی.
این دروس باید شامل آموزش‌های عملی در مورد تحلیل رسانه، استفاده از ابزارهای دیجیتال و اخلاق فضای مجازی باشد.
دوم، برگزاری دوره‌های آموزش مداوم برای مددکاران شاغل، که در آنها به موضوعاتی مانند شناسایی خبر جعلی یا مدیریت ارتباطات آنلاین پرداخته شود.
سوم، همکاری بین سازمان‌های خدمات اجتماعی و متخصصان رسانه برای طراحی محتواهای آموزشی سفارشی.
دکتر محمدرضا مقدسی بنیانگذار سایت تاب آوری ایران در ادامه آورده است تشویق مددکاران به ایجاد شبکه‌های یادگیری مجازی (مثل گروه‌های واتس‌اپ یا کانال‌های تلگرام) می‌تواند به اشتراک گذاشتن دانش و تجربیات کمک کند. دولت‌ها هم میتوانند با تأمین بودجه برای آموزش‌های مجازی یا ارائه مجوزهای رایگان برای ابزارهای آنلاین، به این فرآیند کمک کنند.
تأثیر سواد رسانه ای بر کیفیت خدمات به مشتریان
وقتی مددکاران اجتماعی دارای سواد رسانه ای بالایی هستند، میتوانند خدمات بهتری به مشتریان خود ارائه دهند. به‌عنوان مثال، آنها میتوانند از شبکه‌های اجتماعی برای آموزش خانواده‌های در معرض خطر در مورد مسائلی مانند سوءرفتار کودکان یا اعتیاد استفاده کنند.
با شناسایی منابع معتبر اینترنتی، میتوانند مشتریان را به منابع مناسب هدایت کنند و از تعرض آنها به اطلاعات گمراه‌کننده جلوگیری کنند. علاوه بر این، مددکاران با استفاده از رسانه‌ها میتوانند سیاست‌های عمومی را تحت تأثیر قرار دهند؛ مثلاً با انتشار گزارش‌هایی درباره نابرابری‌های اجتماعی، افکار عمومی را نسبت به این مسائل حساس کنند.
این رویکرد نه تنها به بهبود سلامت روان جامعه کمک می‌کند، بلکه میزان رضایتمندی مشتریان از خدمات را نیز افزایش میدهد.
در دهه‌های آینده، نقش رسانه‌ها در زندگی انسان‌ها گسترش بیشتری خواهد یافت. بنابراین، سواد رسانه ای مددکاران اجتماعی باید به‌عنوان یکی از ستون‌های اصلی این حرفه در نظر گرفته شود.
دولت‌ها، دانشگاه‌ها و سازمان‌های غیرانتفاعی باید همکاری کنند تا این مهارت‌ها را در بین مددکاران تقویت کنند. افرادی که در این حرفه فعالیت می‌کنند نیز باید خود را ملزم به یادگیری مداوم در زمینه رسانه‌های دیجیتال بدانند. سرمایه‌گذاری در این زمینه تنها به بهبود کیفیت خدمات اجتماعی کمک نخواهد کرد، بلکه به ایجاد جامعه‌ای آگاهانه و مقاوم در برابر چالش‌های اطلاعاتی خواهد منجر شد.
بنیانگذار خانه تاب آوری در پایان اضهار میدارد اکنون زمان مناسبی است تا با شروع اقداماتی ساده مانند شرکت در یک دوره آموزشی آنلاین یا به‌روزرسانی دانش رسانه‌ای، گامی در این جهت برداریم.
