تاب آوری شناختی رفتاری کودکان
معرفی کتاب کار تاب‌آوری شناختی رفتاری کودکان
کتاب «کار تاب‌آوری شناختی رفتاری کودکان»، به قلم **دکتر کارن باروک فلدمن و ربکا کومیزیو – دو متخصص روانشناسی مدرسه – نوشته شده و با هدف کمک به کودکان ۷ تا ۱۲ ساله در مواجهه با استرس و چالش‌های زندگی طراحی گردیده است.
این کتاب با استفاده از اصول درمان شناختی رفتاری (CBT) و روانشناسی مثبت‌گرا، به کودکان کمک می‌کند تا ابزارهای لازم برای ایجاد انعطاف‌پذیری، مدیریت احساسات و تقویت تاب‌آوری را کشف کنند.
دکتر سارا هیات در ادامه آورده است محتوای کتاب شامل فعالیت‌های متنوعی است که به کودکان یاد می‌دهد چگونه موضوعات مهم زندگی خود را شناسایی کرده، بر آنها تمرکز نمایند و با رویکردهای عملی، استرس را کاهش دهند. این کتاب کار همچنین به بهبود عملکرد روانی کودکان از طریق تمرین‌های ساده و خلاقانه می‌پردازد که می‌تواند به آنها در غنی‌سازی مهارت‌های اجتماعی و عاطفی کمک کند.
این کتاب به عنوان منبعی کاربردی، نه تنها برای کودکان، که برای والدین و مربیان نیز مفید است تا با روش‌های علمی، به تقویت سلامت روان کودکان بپردازند.
رویکرد شناختی-رفتاری، با تمرکز بر ارتباط بین افکار، احساسات و رفتارها، تأثیر عمیقی بر افزایش تاب‌آوری کودکان دارد. این رویکرد که بر پایه شناسایی و تغییر الگوهای فکری ناسازگار و رفتارهای ناسالم استوار است، به کودکان کمک می‌کند تا با چالش‌های زندگی به‌جای واکنش منفی، با تفکر منطقی و استراتژیک مقابله کنند. به‌عنوان مثال، کودکی که در مواجهه با شکست در یک آزمون، خود را «ناکام» می‌خواند، با کمک تکنیک‌هایی مانند «بازسازی شناختی»، یاد می‌گیرد تا این تفکر جامه‌ای را به «یک اشتباه قابل اصلاح» تبدیل کند.
این فرآیند نه‌تنها از تثبیت باورهای منفی جلوگیری می‌کند، بلکه به کودک اجازه می‌دهد تا در موقعیت‌های دشوار، به‌جای حس بی‌امیدی، به دنبال راه‌حل‌های عملی باشد. بدین ترتیب، تاب‌آوری به عنوان توانایی بازیابی خود پس از تنش‌ها، ریشه در تغییر نحوه تفسیر کودک از رویدادها می‌گیرد.
یکی از ارکان اصلی رویکرد شناختی-رفتاری، تقویت مهارت‌های مقابله‌ای عملی و هدفمند است. این رویکرد کودکان را تشویق می‌کند تا به‌جای اجتناب از تنش، با استفاده از راهبردهایی مانند حل مسئله گام‌به‌گام یا مواجهه تدریجی با ترس‌ها، با چالش‌ها کنار بیایند. به‌عنوان مثال، کودکی که از شرکت در فعالیت‌های گروهی اضطراب دارد، با کمک تکنیک «مواجهه سیستماتیک»، به‌تدریج در فضاهای اجتماعی شرکت کرده و از حمایت بزرگسالان برای مدیریت اضطرابش استفاده می‌کند.
این فرآیند نه‌تنها کاهش اضطراب را به‌دنبال دارد، بلکه اعتماد به نفس کودک را در مقابله با موقعیت‌های نو تقویت می‌کند. همچنین، تمرکز بر رفتارهای مثبت و تقویت آنها (مانند تشویق تلاش‌های کودک به جای نتیجه نهایی) به ایجاد الگوهای رفتاری سازگارکننده کمک می‌کند که پایه تاب‌آوری در بلندمدت است.
تاب آوری شناختی رفتاری کودکان
تأثیر این رویکرد بر تاب‌آوری کودکان، به تغییر درک آنها از کنترل شخصی و توانمندی خود مرتبط است. رویکرد شناختی-رفتاری با آموزش مهارت‌هایی مانند آگاهی از افکار اتوماتیک، تنظیم احساسات و تصمیم‌گیری آگاهانه، به کودکان می‌آموزد که آنها نه‌تنها قربانیان شرایط نیستند، بلکه می‌توانند با انتخاب‌های خود، بر پیامدها تأثیر بگذارند.
برای نمونه، کودکی که یاد می‌گیرد تا افکار منفی خود را ثبت و ارزیابی کند، پس از مدتی قادر است بدون کمک بیرونی، خود را از چرخه خودناراحتی خارج کند. این توانایی «کنترل شناختی»، همراه با حمایت محیطی (مانند مشارکت والدین یا معلمان در تمرین‌های شناختی-رفتاری)، به کودک اجازه می‌دهد تا در برابر نوسانات عاطفی مقاومت کند و حتی از تجربیات سخت، درس‌هایی برای رشد شخصی استخراج کند.
بدین ترتیب، تاب‌آوری از یک واکنش موقت به استرس، تبدیل به یک صفت پایدار می‌شود که کودک را در سراسر زندگی همراهی می‌کند.
