تنبور صدای تاریخ و فرهنگ کرمانشاه است
تنبور یکی از قدیمی‌ترین سازهای ایرانی است که به ویژه در استان کرمانشاه و مناطق اطراف آن، از جمله گوران و صحنه، رواج دارد. این ساز دارای تاریخچه‌ای غنی و معنوی است و به عنوان یک ساز مقدس در فرهنگ یارسان شناخته میشود.
به گزارش احوال کرمانشاه به نقل از باختر تنبور، ساز موسیقی سنتی و عرفانی ایرانی، نه تنها ابزاری برای نواختن ملودی‌هاست بلکه نمایانگر تاریخ و فرهنگ غنی این سرزمین است. این ساز با بدنه‌ای چوبی و صدایی دلنشین، در مراسم مذهبی و جشن‌های محلی نقش مهمی ایفا می‌کند. تنبور به عنوان نمادی از هویت فرهنگی، در مناطق مختلف ایران، به ویژه در کرمانشاه، مورد استفاده قرار می‌گیرد.
نواختن تنبور به هنر و احساسات عمیق انسانی وابسته است و به نوعی پیوندی میان نسل‌ها برقرار می‌کند. این ساز با ریتم‌ها و نغمه‌های خاص خود، روح زندگی و تاریخ مردم ایران را زنده نگه می‌دارد.
تاریخچه تنبور
تنبور به عنوان یک ساز عرفانی و مذهبی با قدمتی بالغ بر ۶۰۰۰ سال شناخته میشود. یافته‌های باستان‌شناسی نشان می‌دهد که این ساز از دوران‌های پیش از اسلام وجود داشته است.
در متون تاریخی و ادبیات، نام تنبور به کرات ذکر شده و به آن اشاره شده است که رستم، قهرمان اسطوره‌ای ایران، نیز با این ساز نواخته است.
تنبور، یکی از قدیمی‌ترین سازهای ایرانی، در متون تاریخی و ادبیات به کرات ذکر شده است. این ساز با کاسه‌ای گلابی شکل و دسته‌ای بلند، به عنوان نمادی از عرفان و موسیقی مقامی شناخته میشود.
در روایت‌های افسانه‌ای، رستم، قهرمان اسطوره‌ای ایران، در خوان چهارم، با تنبور نواخته و مقام ته‌رز را به او نسبت می‌دهند. همچنین، شاعران بزرگی چون فردوسی و مولوی در آثار خود به تنبور اشاره کرده‌اند و آن را به عنوان ابزاری برای بیان احساسات و ارتباط با معنویات معرفی کرده‌اند.
مناطق رواج تنبور
– گوران: این منطقه به عنوان قدیمی‌ترین مرکز رواج مقام‌های تنبور شناخته میشود. مقام‌های این منطقه به دلیل شرایط جغرافیایی و فرهنگی خاص خود، حفظ شده‌اند. منطقه گوران در استان کرمانشاه، به عنوان یکی از مناطق فرهنگی و تاریخی ایران شناخته میشود. این منطقه به ویژه به خاطر پیروان مذهب اهل حق، که به نام “گوران” نیز شناخته می‌شوند، مشهور است. مردم این منطقه به زبان‌های کردی و گویش‌های محلی صحبت می‌کنند و دارای تاریخ غنی فرهنگی و اجتماعی هستند. گوران با طبیعت زیبا و محصولات کشاورزی با کیفیت خود، از جمله عرقیات گیاهی و گلاب، جاذبه‌های گردشگری فراوانی دارد. همچنین، معماری خاص و سنت‌های محلی این منطقه، آن را به مقصدی جذاب برای گردشگران تبدیل کرده است.
منطقه گوران در غرب استان کرمانشاه واقع شده و به طور خاص به دهستان گورانی در شهرستان دالاهو اطلاق میشود. این منطقه تاریخی دارای مرزهای متغیر در طول تاریخ بوده و به عنوان یکی از سرزمین‌های اصلی کردها شناخته میشود. گوران امروزی شامل شهر گهواره و مناطق اطراف آن است که به عنوان مرکز ایل گوران محسوب میشود. همچنین، این منطقه به خاطر نقوش سنگ‌مزارهای تاریخی و فرهنگ غنی خود شهرت دارد و به عنوان محل زندگی طوایف مختلف کرد، از جمله ایل گوران، شناخته میشود
– صحنه: دومین کانون اصلی تنبور در کرمانشاه است که در آن نیز سنت‌های موسیقایی غنی وجود دارد.صحنه یکی از دو کانون اصلی تنبور در استان کرمانشاه است که به عنوان مرکز فرهنگی و هنری ساز تنبور شناخته میشود.
تنبور، به عنوان یکی از قدیمی‌ترین سازهای ایرانی، دارای ریشه‌های عمیق در تاریخ و فرهنگ مردم این منطقه است و به ویژه در میان پیروان آیین یارسان از تقدس خاصی برخوردار است. این ساز نه تنها در مراسم مذهبی بلکه در جشن‌ها و آیین‌های مختلف نیز نواخته میشود و نماد هویت فرهنگی مردم کرمانشاه به شمار می‌رود.
در صحنه، تنبورنوازی به عنوان یک هنر زنده و پویا ادامه دارد و نوازندگان با نواختن مقام‌های مختلف، میراث فرهنگی خود را حفظ می‌کنند. این مقام‌ها معمولاً شامل مضامین عرفانی و انسانی هستند که دعوت به آرامش و تفکر را در بر دارند.
این منطقه به خاطر طبیعت بکر و جاذبه‌های تاریخی‌اش شناخته میشود. سراب صحنه با آبشارها، چشمه‌ها و کوه‌های بلند، مقصدی عالی برای طبیعت‌گردی و کمپینگ است. آثار تاریخی مانند گوردخمه صحنه نیز در این منطقه قرار دارد که قدمت آن به دوران هخامنشی می‌رسد. آب و هوای معتدل و سرسبز این منطقه، به ویژه در بهار و پاییز، آن را به محلی محبوب برای گردشگران تبدیل کرده است.
کارگاه‌های ساخت تنبور در این شهر فعال هستند و هنرمندان محلی با استفاده از تکنیک‌های سنتی، این ساز را تولید می‌کنند. صحنه به همراه گوران، دیگر کانون اصلی تنبور، نقش مهمی در انتقال دانش و مهارت‌های مربوط به نواختن و ساخت این ساز ایفا کرده است.
صحنه به همراه گوران به عنوان دو کانون اصلی تنبور، نقش بی‌نظیری در انتقال دانش و مهارت‌های مربوط به نواختن و ساخت این ساز سنتی ایفا کرده‌اند. تنبور، که از چوب توت ساخته میشود، نیازمند دقت و مهارت بالایی در فرآیند ساخت است. این ساز معمولاً از یک کاسه و دسته تشکیل شده که هر یک ویژگی‌های خاصی دارند. برای ساخت کاسه، انتخاب چوب مناسب و خشک از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، زیرا نوع چوب تأثیر مستقیم بر کیفیت صدا دارد.
صحنه و گوران با ایجاد فضایی برای یادگیری و تبادل نظر، به تداوم هنر تنبور کمک کرده‌اند و این ساز را به یکی از ارکان مهم موسیقی ایرانی تبدیل کرده‌اند.
استان کرمانشاه به عنوان یک مرکز فرهنگی غنی، نه تنها تنبور را زنده نگه داشته بلکه آن را به عنوان بخشی از هویت ملی ایران معرفی کرده است.
بنابر همین گزارش از باختر تنبور معمولاً از چوب توت ساخته میشود و دارای کاسه‌ای گلابی شکل و دسته‌ای بلند است. این ساز معمولاً ۲ تا ۳ سیم دارد و نوازندگان آن را با انگشتان دست نواخته و از مضراب استفاده نمی‌کنند.
در فرهنگ یارسان، تنبور به عنوان “ندای الحق” شناخته میشود و حرمت ویژه‌ای دارد. نوازندگان قبل از نواختن، دستان را می‌بوسند تا احترام خود را نسبت به این ساز نشان دهند.
تنبور، به عنوان یکی از قدیمی‌ترین سازهای ایرانی، در تاریخ موسیقی و فرهنگ ایران جایگاه ویژه‌ای دارد. این ساز با هویت فرهنگی غنی و تنوع مقام‌هایش، در میان سلیقه‌های مختلف موسیقی معاصر تاب آوری خوبی داشته و از هویت خود محافظت کرده است.
تنبور، ساز عرفانی ایران است که به عنوان زبان گویای یک تمدن کهن شناخته میشود. این ساز با کاسه‌ای بزرگ و دسته‌ای بلند، معمولاً از چوب توت ساخته میشود و به طور خاص در موسیقی محلی کرمانشاه و مقامی کردستان و لرستان استفاده می‌گردد.
گفته میشود تنبور دارای حدود ۷۲ مقام است که شامل مقام‌های مجلسی و حقانی میشود. این مقام‌ها نه تنها جنبه‌های موسیقایی بلکه جنبه‌های معنوی و اجتماعی نیز دارند.
حفظ هویت تنبور در میان سلیقه‌های متنوع موسیقی معاصر نیازمند توجه ویژه به ریشه‌ها و اصول بنیادی این ساز است. نوازندگان باید با احترام به مقام‌ها و نغمه‌های سنتی، آن‌ها را به شیوه‌ای نوین اجرا کنند که همزمان با حفظ اصالت، جذابیت برای مخاطبان جدید نیز داشته باشد. این فرآیند نه تنها به حفظ میراث فرهنگی کمک می‌کند بلکه می‌تواند به ترویج آن در سطح جهانی منجر شود
تنبور با تاریخچه غنی و مقام‌های متنوع خود، پتانسیل بالایی برای تاب آوری در برابر تغییرات سلیقه‌ای دارد. با توجه به تلاش‌های هنرمندان برای حفظ هویت این ساز و معرفی آن به نسل‌های جدید، امید می‌رود که تنبور همچنان به عنوان یک نماد فرهنگی معتبر باقی بماند و بتواند در عرصه موسیقی معاصر جایگاه خود را حفظ کند.
